De aardappel verbindt Malta en Fryslân

Het Maltese Valletta is in 2018 culturele hoofdstad van Europa, net als Leeuwarden. Beide steden hebben een aantal projecten die ze samen doen. Een daarvan is Potatoes go wild, een project over gedichten en aardappelen. De Friese dichters Janneke Spoelstra en Hein Jaap Hilarides waren voor dit project onlangs op bezoek in Malta. Wendy Kennedy van het Finster was met ze mee.

Video en tekst: Wendy Kennedy

De aardappelvelden van Het Bildt lijken oneindig. In de verte zie je de zeedijk en de typisch Nederlandse wolkenpartijen. Een grote tegenstelling tot Malta, waar je knusse kleine aardappelveldjes hebt, gescheiden door lijmstenen muurtjes. Op de achtergrond prijkt bebouwing in Mediterrane gele kleuren. En de lucht is vaak strak blauw. Tegengestelder kunnen beide plekken bijna niet zijn. Toch is er iets dat Malta en Fryslân gemeen hebben: de liefde voor de aardappel.

Potatoes go wild

Dit project loopt al vanaf 2014. Pootaardappelen van Het Bildt gaan ieder najaar naar Malta om hier verbouwd te worden. Al twee keer zijn er gedichten van Friese dichters in de zakken met pootaardappels meegegaan. De in het Engels vertaalde gedichten komen op deze manier bij de boeren op Malta terecht. In het voorjaar worden de nieuwe aardappelen (inmiddels Maltezers) gerooid en als consumptieaardappelen terug naar Fryslân vervoerd. Dit keer met gedichten van Maltese dichters erin.

Bezoek Malta

Dichters Janneke Spoelstra uit Alde Leie en Hein Jaap Hilarides uit St. Jabik waren op uitnodiging van de Nederlandse ambassade eind januari op Malta. Samen met de Maltese dichters Adrian Grima en Rita Saliba hebben ze tijdens verschillende evenementen opgetreden. Ze hebben gedichten voorgedragen in het Fries, Bildts, Engels en Maltees. Onder andere in de residentie van de Nederlandse ambassade.

Malta ademt de aardappel

Het kleine dorpje Qrendi is een van de plekken op Malta waar aardappelen worden verbouwd. De vier dichters hebben op de lagere school in dit dorp een korte workshop dichten over aardappelen gegeven. ,,Fielst en sjochtst gelyk de bân dy’t de bern mei ierappels hawwe’’, merkt Janneke op. Ze vroeg de kinderen of ze iemand kennen die iets met aardappelen doet. De hele klas stak de vinger op. ,,In jonkje fertelde dat’r faak mei syn omke en pake it fjild yn gie om ierappels te roaien.’’

De Maltese dichter Rita onderstreept het belang van de aardappel op Malta. ,,We hebben aardappelijs, aardappelpizza en ik maak zelf wel eens een aardappelburger. Oudere mensen gebruiken de aardappel ook wel als medicijn. Hoofdpijn? Dan leggen ze er een rauw plakje aardappel op.’’

Rita is tevreden over de korte workshop op de school en vindt dat de kinderen ‘’eager to learn’’ waren. Ze vertelt dat er op school niet veel tijd is om creatief bezig te zijn. Het is aan de ouders om kinderen in aanraking te laten komen met kunst, buiten schooltijden om. En dan zijn dichten en schrijven niet het populairst. Kinderen doen vaker aan muziek, dans en toneel.

Boven v.l.n.r. Hein Jaap Hilarides, Adrian Grima. Onder v.l.n.r. Janneke Spoelstra, Rita Saliba.

Al sinds 1850 haalt Malta pootaardappelen uit Fryslân. Het doel van Potatoes go wild is deze lange band door middel van cultuur zichtbaar te maken, en deze band te versterken. Volgens Hein Jaap heeft deze korte uitwisseling hier zeker aan bijgedragen.

,,Ik fyn ’t heel mooi om ’t dêr met fakbroeders over te hewwen. ’t Binne wakker inspirerende mînsen. Se speule ’n belangrike rol in ’t poëzy-gebeuren. ’t Is interessant om te sien hoe’t dat hier gebeurt, hoe serieus dat se met ’t Maltees en ’t Ingels doende binne. En se drage de kultuur ok naar ’t búttenlând toe út.’’

Hij hoopt dat de Maltese dichters de gelegenheid krijgen naar Fryslân te komen. Er blijven in ieder geval tot 2018 Maltese gedichten deze kant op komen in de aardappelzakken. Van alle over en weer verstuurde gedichten wordt een bundel gemaakt.

Valletta, de hoofdstad van Malta.

Valletta 2018

Valletta is de hoofdstad van Malta. Malta is net zo groot als Texel en heeft ruim 400.000 inwoners. Het is een van de dichtstbevolkte landen ter wereld. Valletta heeft 7000 inwoners en heeft vele oude gebouwen. Het centrum staat op de werelderfgoedlijst van Unesco.

Valletta 2018 betrekt het hele eiland Malta bij de plannen, net zoals Leeuwarden 2018 heel Fryslân erbij betrekt. Andere overeenkomsten zijn de tweetaligheid. In Fryslân het Fries en het Nederlands en in Malta het Maltees en het Engels. Verder hebben beide plekken een band met de zee.

Naast Potatoes go wild willen beide culturele hoofdsteden meer activiteiten samen ondernemen. Zoals Behind the front doors. Kinderen in achterstandswijken in Leeuwarden en Valletta gaan zelf een film over hun leven maken.